Ocena stanu rany

Trzy najczęściej występujące rodzaje owrzodzenia podudzi to:

• żylne owrzodzenia podudzi (70%),
• tętnicze owrzodzenia podudzi (10%) ,
• mieszane, tętniczo-żylne owrzodzenia podudzi (10–15%) .

Żylne owrzodzenia podudzi

Żylne owrzodzenia podudzi są spowodowane zaburzeniem czynności zastawek żylnych lub nieodpowiednią pracą pompy mięśniowej łydki. W obu przypadkach do serca zawracana jest niewystarczająca ilość krwi. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia w żyłach, co może powodować obrzęki. Ponadto, zwiększona ilość płynu międzykomórkowego może doprowadzić do obumierania komórek, powodując tym samym owrzodzenia. Leczenie pod kompresją stanowi istotną część terapii owrzodzeń podudzi.

Żylne owrzodzenia podudzi występują często w okolicach łydki i cechują się:

• nieregularnym kształtem,
• brązowym zabarwieniem powierzchni skóry otaczającej owrzodzenie (często z wypryskiem),
• prawidłowym tętnem w stopie.

Żylne owrzodzenia podudzi są często bolesne, zwłaszcza w ciągu dnia. Pomocnym w złagodzeniu bólu może być uniesienie nogi.

Tętnicze owrzodzenia podudzi

Tętnicze owrzodzenia podudzi są spowodowane niewystarczającym dopływem krwi do nóg lub stóp, które następuje w wyniku miażdżycy. Prowadzi to do zmniejszenia dopływu tlenu i substancji odżywczych do komórek, co powoduje obumieranie tkanki oraz – w konsekwencji – owrzodzenia.
Pacjentów z tętniczym owrzodzeniem nie należy poddawać terapii uciskowej, ale często wymagają oni zabiegów chirurgii naczyniowej.

Tętnicze owrzodzenia występują często w okolicach łydki oraz na stopach i cechują się:

• dość regularnym kształtem,
• zanikającą, bladą skórą otaczającą owrzodzenie,
• słabym tętnem w stopie .

Tętnicze owrzodzenia mogą być bardzo bolesne, zwłaszcza podczas odpoczynku.

Mieszane, tętniczo-żylne owrzodzenia podudzi 

Tętniczo-żylne owrzodzenia podudzi są spowodowane chorobami zarówno żył jak i tętnic. U większości pacjentów z rozpoznanym owrzodzeniem mieszanym występuje owrzodzenie żylne, a z czasem rozwija się u nich niewydolność tętnicza.

Opatrunki wspomagające leczenie

Żylne owrzodzenia podudzi zwykle leczy się za pomocą stopniowej terapii pod kompresją. Jednakże nie wszyscy pacjenci mogą tolerować pełny ucisk. Owrzodzenia o etiologii mieszanej mogą wymagać mniejszego ucisku. Tętniczych owrzodzeń podudzi nie należy leczyć za pomocą terapii uciskowej.

Opatrunki na owrzodzenia podudzi powinny zapewniać większą chłonność i lepsze opanowanie wysięku, dzięki czemu mogłyby wchłaniać i zatrzymywać wysięk pod bandażami uciskowymi (w przypadku żylnych owrzodzeń podudzi). Odpowiednie opatrunki to Biatain nieprzylepny oraz Biatain Super.

Opatrunek uwalniający srebro, taki jak Biatain Ag, może pomóc w zapobieganiu lub zwalczaniu zakażenia rany.

Stopa cukrzycowa może rozwinąć się na pewnym etapie życia nawet u 15% osób chorych na cukrzycę. Owrzodzenia cukrzycowe w znaczny sposób wpływają negatywnie na życie pacjentów i są bardzo podatne na zakażenia, które nazbyt często prowadzą do amputacji. To powoduje, że kontrolowanie stanu zakażenia ma ogromne znaczenie w leczeniu owrzodzeń stopy cukrzycowej. 

Skuteczne leczenie owrzodzenia stopy cukrzycowej wymaga pełnego rozpoznania rany: przyczyny jej powstania, rozwoju, związanego z nią zagrożenia i odpowiedniego leczenia.

Głównymi przyczynami powstawiania owrzodzeń stopy cukrzycowej są: 

• neuropatia,
• niedostateczny dopływ krwi (niedokrwienie).

Neuropatia

Neuropatia to najczęstsza postać zespołu stopy cukrzycowej. Jest spowodowana uszkodzeniem nerwów kończyny dolnej. Schorzenie to ma charakter trwały i może doprowadzić do utraty czucia, co zwiększa ryzyko przypadkowych urazów. Leczenie wymaga poświęcenia uwagi stopom, samoopieki i specjalnego obuwia. 

Owrzodzenie odleżynowe (odleżyna) to miejscowe uszkodzenie skóry i/lub przyległej tkanki, powstałe zwykle w miejscu wyniosłości kostnej. Owrzodzenie tego typu jest wynikiem ucisku lub ucisku połączonego ze ścinaniem (2). Ucisk uniemożliwia prawidłowe krążenie krwi i powoduje obumieranie komórek, martwicę tkanki oraz owrzodzenia. Osoby poruszające się na wózku inwalidzkim i na stałe unieruchomione w łóżku (na przykład po zabiegu chirurgicznym lub ranne) są szczególnie narażone na ich wystąpienie.

Główna przyczyna problemów zdrowotnych

Odleżyny są jedną z głównych przyczyn problemów zdrowotnych i śmiertelności. Są odpowiedzialne za dwukrotny wzrost umieralności (1), szczególnie w przypadku osób z zaburzeniami czucia, długotrwale unieruchomionych lub w zaawansowanym wieku. Miejscami, w których owrzodzenia odleżynowe występują najczęściej, są wyniosłości kostne, takie jak łokcie, pięty, biodra, kostki, ramiona, plecy i tył głowy.

Klasyfikacja

Odleżyny klasyfikuje się według stopnia uszkodzenia tkanki. W 2009 r., Europejski Komitet Doradczy ds. Odleżyn (ang. EPUAP, European Pressure Ulcer Advisory Panel) i Amerykański Komitet Doradczy ds. Odleżyn (ang. NPUAP, National Pressure Ulcer Advisory Panel) uzgodniły cztery poziomy obrażeń odleżynowych (3):

Kategoria/Etap I: Nieblednące zaczerwienienie zdrowej skóry

Pośladki, etap I, prawa autorskie NPUAP, & opublikowano za zgodą.

Zdrowa skóra z miejscowym, nieblednącym rumieniem, zwykle na wyniosłości kostnej. Mogą również wystąpić: odbarwienie skóry, podwyższenie jej temperatury, obrzęk, twardość lub ból. Na skórze o ciemnym zabarwieniu blednięcie może nie być widoczne.

Kategoria/Etap II: Częściowa utrata grubości skóry lub pęcherze

Pośladki, etap II, prawa autorskie NPUAP, & opublikowano za zgodą.
Częściowa utrata grubości skóry właściwej w postaci płytkiego, otwartego owrzodzenia z czerwono-różowym łożyskiem rany, bez martwicy rozpływnej. Może także występować jako nienaruszony lub otwarty/pęknięty pęcherz wypełniony płynem surowiczym lub surowiczo-krwistym.

Kategoria/Etap III: Utrata skóry na całej jej grubości (widoczny tłuszcz)

Kość kulszowa, etap III, własność NPUAP, & opublikowano za zgodą.

Utrata tkanki na całej jej grubości. Może być widoczna podskórna tkanka tłuszczowa, ale kości, ścięgna i mięśnie nie są odsłonięte. Może wystąpić martwica rozpływna. Zdarza się, że na tym etapie występuje drążenie i tunelowanie.

Kategoria/Etap IV: Utrata tkanki na całej jej grubości (widoczne mięśnie/kości).

Kość krzyżowa i guziczna, etap IV, własność NPUAP, & opublikowano za zgodą.

Utrata tkanki na całej jej grubości z odsłonięciem kości, ścięgien lub mięśni. Może pojawić się martwica rozpływna lub strup. Często występuje drążenie i tunelowanie.

Metody i opatrunki wspomagające leczenie (2, 3)

• Przy pomocy odpowiednich środków należy zmniejszyć lub zwolnić ucisk.
• Leczenie ran musi zostać zoptymalizowane poprzez:

1. usunięcie tkanki martwiczej,
2. odpowiednie oczyszczenie rany i otaczającej skóry,
3. stosowanie odpowiednich opatrunków wspomagających gojenie ran w środowisku wilgotnym.

Odpowiednie opatrunki do leczenia owrzodzeń odleżynowych to opatrunki o większej chłonności, umożliwiające opanowanie wysięku, takie jak przylepny opatrunek piankowy Biatain. Opatrunek uwalniający srebro, taki jak Biatain Ag lub Biatain Alginate Ag z alginianem, może pomóc w zapobieganiu lub zwalczaniu zakażenia rany. W przypadku bardzo dużego wysięku można zastosować Biatain Super. 

Pobierz nasze materiały z poradami odnośnie zapobiegania, oceny i leczenia owrzodzeń odleżynowych:

Owrzodzenia odleżynowe – profilaktyka i leczenie: Szybki przewodnik firmy Coloplast (pdf).

Rana ostra to uraz, który powoduje przerwanie ciągłości skóry, a czasem również tkanek podskórnych. Rany ostre dzieli się na dwa podstawowe rodzaje:

• ostre rany urazowe, takie jak otarcia, skaleczenia, rany penetrujące i ugryzienia oraz oparzenia,
• ostre rany chirurgiczne, wynikające z cięć chirurgicznych.

Rany ostre – objawy przedmiotowe i podmiotowe

• skaleczenie lub rozdarcie skóry,
• krwawienie, obrzęk, ból i/lub trudności z poruszaniem skaleczoną częścią ciała,
• brud lub ciała obce wewnątrz rany,
• wysięk jest zazwyczaj przejrzysty.
  
  

Opatrunki wspomagające leczenie

Duże lub głębokie rany ostre z obfitym krwawieniem wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej, aby zatrzymać krwawienie i zbadać uszkodzenia ważnych narządów lub tkanek.

Ciała obce należy usunąć z rany, a tkankę martwiczą usunąć chirurgicznie, ponieważ może ona prowadzić do zakażenia i opóźniać gojenie rany. Pomocne jest oczyszczenie rany czystą wodą lub środkami odkażającymi.

Wysięk jest częścią naturalnego procesu gojenia się rany (1), jednakże musi być on odpowiednio kontrolowany. Powstaje często w dużych ilościach w fazie zapalnej gojenia rany, a wyciek wysięku pod opatrunkiem może uszkodzić otaczającą skórę. Wysięk z rany powinien zostać wchłonięty przez opatrunek wspomagający gojenie się ran w środowisku wilgotnym. Przyspiesza to proces gojenia i zmniejsza ryzyko tworzenia się blizn. (2-3)

Przy odpowiedniej pielęgnacji, mniejsze rany ostre powinny zasklepić się w ciągu kilku dni lub tygodni, w zależności od wielkości, głębokości i położenia rany.

Odpowiednie opatrunki do leczenia ostrych ran to opatrunki o większej chłonności, które wspomagają proces gojenia ran w środowisku wilgotnym. Opatrunki spełniające te wymagania, to: Biatain przylepny lub Comfeel. W przypadku, gdy wdało się zakażenie, dobrym wyborem są Biatain Ag i Biatain Alginate Ag zawierające kompleks srebra.

Dlaczego niektóre rany ostre stają się ranami przewlekłymi?

Jeśli pacjent cierpi z powodu choroby wpływającej na układ krążenia, prawidłowy proces gojenia rany może zostać zakłócony, a rana może przekształcić się w ranę przewlekłą. Takie rany często tworzą się w wyniku innych dolegliwości, które hamują gojenie ran. Do takich dolegliwości zaliczają się żylne owrzodzenia podudzi, tętnicze owrzodzenia podudzi, owrzodzenie stopy cukrzycowej lub owrzodzenia odleżynowe.

Tkanka martwicza ma często kolor czarny lub żółty. Może być miękka lub tworzyć strup. Może również zawierać bakterie. Zwiększa to prawdopodobieństwo zakażenia.

Usunięcie tkanki martwiczej (oczyszczenie rany)

Tkankę martwiczą należy usunąć w celu przyśpieszenie gojenia rany. Można ją usunąć chirurgicznie, mechanicznie, enzymatycznie (np. przy pomocy larwoterapii) lub poprzez wsparcie zdolności organizmu do rozkładania tkanki martwiczej (autolityczne oczyszczenie rany). 

Wybór opatrunku

Proces autolitycznego oczyszczenia rany działa optymalnie, gdy rana jest wilgotna. Coloplast oferuje serię opatrunków, które wspomagają gojenie ran w środowisku wilgotnym. Hydrokoloidowy opatrunek Comfeel lub opatrunek piankowy Biatain są doskonałym rozwiązaniem.

Żel Purilon to łagodne i skuteczne rozwiązanie służące autolitycznemu usunięciu tkanki, zarówno w przypadku ran suchych jak i wilgotnych. Stosowanie go w połączeniu z dodatkowym opatrunkiem, takim jak Comfeel lub Biatain, przyspiesza proces gojenia.

Maceracja 

Wysięk sączący się z owrzodzeń, na skutek ciągłego narażenia na nadmierne zawilgocenie, może powodować macerację, czyli rozmiękanie lub nasiąkanie i niszczenie skóry. Prowadzi ona do zniszczenia skóry, ułatwiając rozlewanie się owrzodzenia lub powstawanie owrzodzeń satelitarnych. Zmacerowana tkanka jest w kolorze białym.

Rumień

Rumień to nietypowe zaczerwienienie skóry spowodowane poszerzeniem naczyń krwionośnych. Zaczerwienienie skóry otaczającej owrzodzenie może być oznaką zapalenia lub zakażenia rany. 

Delikatna skóra

W miarę tego, jak się starzejemy, zmienia się struktura naszej skóry. Staje się ona cieńsza, słabsza i gorzej pełni funkcje ochronne. Jeżeli ranę otacza delikatna skóra, ryzyko podrażnienia skóry przez opatrunek wzrasta. Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu przylepnego lub nieprzylepnego opatrunku należy dobrze przyjrzeć się skórze.

Wybór opatrunku

Opatrunki z serii Biatain mają doskonałe właściwości chłonne, co pozwala na opanowanie wysięku, niezależnie od rodzaju zmian skórnych i obfitości wydzieliny.

Normalna, zdrowa skóra ma gładką i sprężystą strukturę. Właściwa pielęgnacja rany w połączeniu ze stosowaniem opatrunków o większej chłonności, zapewnia zdrową skórę wokół rany i pozwala na użycie opatrunków przylepnych, takich jak Biatain przylepny lub Biatain Super przylepny.

W przypadku skóry szczególnie delikatnej, warto rozważyć zastosowanie opatrunków nieprzylepnych, takich jak Biatain nieprzylepny lub Biatain Alginate Ag.

Wysięk wydziela się często w dużych ilościach w fazie zapalnej gojenia rany. Niegojące się lub przewlekłe rany znajdują się często w fazie zapalnej i mogą produkować duże ilości wysięku. Zwiększony wysięk może być objawem zakażenia i powiększenia obrzęku.

Wysięk z rany to płyn złożony z osocza, krwinek i płytek krwi. Większość wysięku przesiąka z układu krwionośnego i/lub limfatycznego do powierzchni rany, ale czerwone krwinki i płytki krwi wypływają z uszkodzonych naczyń włosowatych. Skład i lepkość wysięku nie są stałe. Może on stanowić rzadki i jasny płyn podobny do osocza lub gęstą, żółtą wydzielinę, zawierającą wysoką liczbę białych krwinek i bakterii.

Kontrolowanie wysięku

Jeśli wysięk z rany nie jest odpowiednio kontrolowany, może wyciekać z opatrunku i prowadzić do narażenia skóry otaczającej owrzodzenie (1). Powoduje to przewodnienie (macerację) skóry i może wydłużać gojenie (2,3).

Maceracja to rozmiękanie lub nasiąkanie i niszczenie skóry na skutek ciągłego narażenia na nadmierne zawilgocenie. Zmacerowana tkanka jest biała, a maceracja ułatwia rozlewanie się owrzodzenia lub powstawanie owrzodzeń w innych miejscach.

Zmacerowana skóra (2, 3)

• wydłuża gojenie,
• zwiększa ryzyko zakażenia,
• zwiększa ryzyko otarcia,
• może spowodować rozszerzenie się ran.

Jest więc bardzo ważne, aby usuwać nadmiar wysięku z rany, stosując chłonny opatrunek. (4)

Kontrolowanie wysięku, usuwanie niezdrowej tkanki poprzez oczyszczanie rany oraz kontrolowanie obciążenia mikrobiologicznego stanowią część dobrego przygotowania łożyska rany. Odpowiedni opatrunek utrzymuje wilgoć rany i jednocześnie pochłania wysięk, blokując go wewnątrz opatrunku, aby zapobiec maceracji.

Opatrunki na rany z wysiękiem

Polecamy serię opatrunków Biatain, które zapewniają większą chłonność oraz szybsze gojenie (5, 6) w przypadku ran z małym i dużym wysiękiem. Opatrunki Biatain skutecznie wchłaniają i zatrzymują wysięk, zapewniając optymalną wilgotność dla gojenia ran z wysiękiem. (7,8). Bardzo skutecznym rozwiązaniem jest również Biatain Super. 

Powodem nieprawidłowego gojenia się ran może być brak równowagi bakteryjnej, co prowadzi do miejscowego zakażenia rany.

Na prawdopodobne zakażenia rany wskazują jeden lub więcej spośród następujących objawów:

• wydłużony czas lub brak gojenia,
• przykry zapach,
• większy niż zwykle wysięk z rany,
• nieobecna, nieprawidłowa lub odbarwiona ziarnina,
• większy niż zwykle ból w okolicy rany.

Inne objawy

Dodatkowe objawy kliniczne mogą wystąpić, jeśli zakażenie rozprzestrzeni się do zdrowej tkanki otaczającej ranę. W zależności od rodzaju bakterii, wysięk z rany może być mniej lub bardziej ropny, a skóra otaczająca owrzodzenie delikatna, zaczerwieniona i boląca. Pacjent może mieć gorączkę.

Należy pamiętać, że owrzodzenia stopy cukrzycowej nie zawsze występują z klasycznymi objawami zakażenia miejscowego.

Opatrunki na zakażone rany i na rany zagrożone zakażeniem

Jeśli rana goi się prawidłowo, opatrunek piankowy z większą chłonnością, taki jak Biatain lub Biatain Super, stanowi doskonały wybór. Jeśli do rany wdało się zakażenie lub jeśli istnieje zagrożenie zakażeniem, polecamy opatrunki uwalniające srebro, takie jak Biatain Ag lub Biatain Alginate Ag. Opatrunki te zapewniają większą chłonność oraz szybsze gojenie zakażonych ran (1-7). Jeśli zakażenie przenosi się poza obszar rany, opatrunek ze srebrem należy zastosować w połączeniu z ogólnoustrojowym leczeniem antybiotykami, według uznania lekarza.